Piše: Almir Mehinić | STAV
Politička prepucavanja između predsjedavajućeg Vijeća ministara Bosne i Hercegovine Denisa Zvizdić i predsjednika Srbije Aleksandra Vučića nastavljena su tako što je Vučić dao neka objašnjenja u statusnim razlikama između Sandžaka i bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska. Reagirajući na Zvizdićevu izjavu da Sandžak voli, a Republiku Srbiju poštuje (što je aluzija na ranije Vučićevo da “Republiku Srpsku voli, a Bosnu i Hercegovinu poštuje”), predsjednik Srbije kazao je: “Nije ista, nije ni slična ustavno-pravna regulacija Republike Srpske i raško-polimske oblasti, ili Sandžaka, kako to nazivaju Bošnjaci. Raško-polimska oblast ili Sandžak nije entitet u Srbiji. Republika Srpska jeste. To je ta mala razlika i bilo bi dobro da je gospodin Zvizdić primeti. Ali nam je to pokazatelj kako bi se svi drugi ponašali da su u našoj poziciji. Time, možda, gospodin Zvizdić šalje neku drugu poruku, kako bi želio da ni Republika Srpska ne bude ustavno-pravno regulisana na način na koji nije ni oblast o kojoj je on govorio. To ne bi bila dobra poruka.”
Kao prilog ovoj raspravi, Stav donosi još pet značajnih razlika između Sandžaka i entiteta RS koje je srbijanski predsjednik previdio ili prešutio.
Sandžak je historijska regija sa svojom viševjekovnom historijom, tradicijom i osobenostima. Kroz dugu povijest, u različitim državnim uređenjima i državama, ova teritorija bila je corpus separatum, iliti zasebno tijelo sa specifičnim geografskim, kulturnim, političkim i ekonomskim karakteristikama.
Bosanskohercegovački entitet Republika Srpska nastao je potpisivanjem Dejtonskog mirovnog sporazuma 1995. godine u vazduhoplovnoj bazi Wright-Patterson kod Daytona, u američkoj državi Ohio. Ovim sporazumom prekinuta je agresija na Bosnu i Hercegovinu (1992–1995).
2. Sandžak je nastao spletom historijskih procesa i u njegovoj historiji i oblikovanju učestvovali su svi narodi koji žive na prostoru Sandžaka. Nemjerljiv doprinos sandžačkoj ideji dali su intelektualci iz reda sandžačkih Srba i Crnogoraca. Još 1932. godine u Prijepolju se pokreće list Sandžak, koji je bio javna tribina za razvoj i formuliranje sandžačke ideje. Urednik je bio Milivoje Žugić. U novembru 1943. godine u Pljevljima osniva se Zemaljsko antifašističko vijeće Sandžaka, ravnopravno sa svim drugim republičkim zemaljskim vijećima, a za predsjednika se bira Sreten Vukosavljević.
Bosanskohercegovački entitet Republika Srpska nastao je kao rezultat agresije na nezavisnu i međunarodno priznatu Republiku Bosnu i Hercegovinu i kao rezultat genocida nad Bošnjacima, progona, deportacija i najstrašnijih zločina protiv čovječnosti, koji su dokazani i procesuirani pred međunarodnim sudovima.
3. Sandžak je od svog nastanka bio multietnička regija sastavljena od bošnjačkog, srpskog, crnogorskog, albanskog i drugih naroda koji na njegovoj teritoriji žive.
Bosanskohercegovački entitet Republika Srpska je pravljen s idejom ekskluzivnog teritorija srpskog naroda. U tu svrhu, sistematski je protjerivano nesrpsko stanovništvo i rušeni njihovi kulturno-historijski i vjerski objekti. Podsjećanja radi, u BiH je srušeno 614 džamija, 218 mesdžida, 69 mekteba, četiri tekije, 37 turbeta i 405 drugih vakufskih objekata. Samo na teritoriji pod kontrolom Vojske Republike Srpske srušene su 534 džamije, a na teritoriji koju je kontroliralo Hrvatsko vijeće obrane 80.
4. Sandžak i sandžačka politička ideja, koja je razvijana više od 100 godina, nikada u svom političkom diskursu, narativu, idejno, nije imala zahtjev da se stvori bošnjačka autonomija (pokrajina, kanton, entitet) Sandžak, da se protjera nebošnjačko stanovništvo. Uvijek je kao osnova uziman multietnički karakter sandžačkog prostora i uvijek je ta ideja bila građanskog karaktera.
Bosanskohercegovački entitet Republika Srpska u svom nazivu, sasvim suprotno historijskim činjenicama i situaciji na terenu, još prije početka rata definiran je kao republika srpskog naroda. U samom nazivu, kao i u suštini te ideje, nije bilo mjesta za druge nesrpske narode. Osnova te ideje podrazumijevala je projekt odvajanje stanovništva i stvaranja etnički čistog prostora.
5. Politički i kulturni predstavnici Sandžaka bili su dio antiratnog i evropskog pokreta koji se protivio ratu, zločinima i jeziku mržnje. U novijoj historiji, sandžački politički subjekti, svi odreda, zalagali su se za evroatlantske integracije i podržavali demokratske procese u svojim zemljama. Zbog svojih stavova, nerijetko su bili šikanirani, zatvarani i prolazili torturu režima u Beogradu i Podgorici. Niko od njih nije počinio neki zločin, bio njegov inspirator ili nalogodavac.
Najviše političko, policijsko i vojno rukovodstvo bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska osuđeno je na višedecenijske kazne zatvora zbog najstrašnijih zločina, progona, etničkog čišćenja, genocida i drugih zločina protiv čovječnosti. Idejni tvorci i kreatori sadašnjeg bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska nalaze se na odsluženju zatvorskih kazni, a mnogi će od njih svoj život okončati u zatvorskim ćelijama.