Novopazarac Enver Ćorović vjeruje da bi se u ovom gradu, smještenom u sandžačkoj regiji na jugozapadu Srbije duž same granice sa Crnom Gorom, problemi lakše rješavali kada bi ta regija uživala viši stepen autonomije unutar srpske države.
“Regionalizacija, decentralizacija je bliža običnom građaninu unutar čega se mogu ostvariti sva moguća prava. Autonomiju Sandžaka vidim kao ostvarivanje svih mogućih prava i Bošnjaka i svih drugih naroda koji žive u Sandžaku”, kaže Ćorović za Radio Slobodna Evropa.
Razmišljanja o ovom pitanju, za koje Srbija decenijama ne uspijeva da pronađe dovoljno funkcionalan model, dovela su Ćorovića na tribinu koju je organizovala Stranka demokratske akcije (SDA) Sandžaka, u četvrtak uvečer u Novom Pazaru. Bošnjaci inače danas obilježavaju 11. maj podsećajući se na dan kada je 1991. godine u Novom Pazaru osnovano Bošnjačko nacionalno vijeće Sandžaka.
Partija, na čijem je čelu nekadašnji ministar u Vladi Srbije Sulejman Ugljanin, danas je u opoziciji, a pitanje autonomije jedno je od okosnica njene politike. Sandžačku autonomiju smatraju “formulom ekonomskog, političkog i biološkog opstanka Bošnjaka” u regiji u kojoj su pripadnici te nacije i većinsko stanovništvo.
Narodni poslanik SDA u Skupštini Srbije Enis Imamović kaže da je model Južnog Tirola (autonomna oblast na sjeveru Italije) najprihvatljiviji za ovu regiju i to zbog sličnosti sa Sandžakom po broju i strukturi stanovništva.
“Mi već godinama tražimo od Srbije definisanje autonomne pokrajine Sandžak, koja predstavlja klasični primjer prekogranične regije. Vidimo da je to način da obezbijedimo mehanizme za ubrzani razvoj Sandžaka, a model Južnog Tirola je izuzetno koristan i kada su u pitanju ljudska i manjinska prava. Mi smo to predložili u dobroj namjeri da zajedno pomognemo i Srbiji i Crnoj Gori da dostignu nivo ove regije”, rekao je Imamović.
I Novopazarac Numan Avodović vjeruje da pitanje Sandžaka u Srbiji treba rješavati u kontekstu dijelova sandžačke regije koji su na crnogorskoj teritoriji.
“Rješenje je u autonomiji Sandžaka u cjelini sa crnogorskim dijelom. Nedjeljiva autonomija. Bilo bi bolje u sudstvu, u policiji, u lokalnim samoupravama”, uvjerava Avdović.
Enis Imamović, pak, podvlači stav da je autonomija važna i zato što bi se kroz njenu primjenu od policije, sudstva i tužilaštva, koji finansiraju građani plaćajući porez, tražili da se ponašaju kao u ostatku države.
“Bošnjaci su evropski, autohtoni narod koji neguje suživot i toleranciju. Naši naredni koraci su institucionalizacija ovog pitanja. Mi delujemo u okvirima institucija sistema, u okviru zakona i Ustava, ne nudimo nikakva antidržavna rešenja, već su to prava koja postoje i koja mi želimo da uzmemo”, kaže Imamović.
Bivši visoki funkcioner Kosova, advokat i politički analitičar Azem Vlasi rekao je na ovoj tribini da Srbija treba da izvuče pouku da se ne isplati nikome gaziti prava i činiti nešto na silu, jer se to vraća kao bumerang.
“Danas živimo u svijetu u kome koncept klasičnih država postaje prevaziđen. Regionalizam i politika uvažavanja specifičnosti određenih sredina, naroda, kultura mora se uvažavati i poštovati ako država želi da bude stabilna. Sandžak je oduvijek imao svoje etničke, kulturne i geopolitičke specifičnosti i historija njegove autonomije je dugo aktuelna, ali nikada ostvarena zbog okolnosti političkog okruženja, iako je imao više razloga za autonomiju nego Vojvodina”, rekao je Vlasi.
On je preporučio Bošnjacima da iskoriste dobre odnose predjsednika Srbije Aleksandra Vučića sa predsjednikom Turske Recepom Tayyipom Erdoganom, koji bi mogao da im pomogne u dobijanju autonomije.
Treba li Sandžaku stepen autonomije kakav u Srbiji uživa pokrajina Vojvodina?
Predsednica nevladinog Vojvođanskog kluba Branislava Kostić smatra da građani Sandžaka imaju legalno i legitimno pravo da se bore za nivo autonomije koji im odgovara.
“Autonomija koja nije zacrtana u Ustavu je problematična, jer se promjenom vlasti u zemlji mijenjaju osnovni elementi te autonomije. Autonimja u Vojvodini danas ima kozmetički oblik, zato se mi zalažemo za federalizaciju Srbije, koja će biti ustavom definisana, sa jasnim statusom, nadležnostima, zakonodavnom, sudskom i izvršnom vlašću”, rekla je Kostićeva.
Programski koordinator nevladine organizcije Urban in Sead Biberović rekao je za radio Slobodna Evropa da je istinska decentralizacija Srbije rješenje za mnoge probleme u zemlji, ali i dodaje da ga plaši politička manipulacija tim pojmom.
“Većinu Bošnjaka i Bošnjakinja na pomen autonomije Sandžaka od strane Bošnjačkog nacionalnog vijeća ili pojedinih političara to asocira na otcjepljenje i na formiranje Republike Sandžak, na nezavisnu državu Sandžak, što može inicirati problem širih razmjera. Najblaže rečeno može nas dovesti u konflikt sa Srbijom i sa Srbima, kao većinskim narodom, a to ne bi bilo dobro ni za koga. Zato, kada govorimo o autonomiji treba da budemo jasni šta mi to treba da tražimo od Srbije, koje je to naše pravo kao regiona ili kao manjine i na koji način želimo da ostvarimo to pravo”, rekao je Biberović.
On je istakao da je autonomija krupno pitanje o kojem ne smiju da odlučuju samo pojedinci, već da o tome treba da se izjasne svi Bošnjaci na nekoj vrsti referenduma.
Sandžak čini šest opština u Srbiji (Novi Pazar, Tutin, Sjenica, Priboj, Prijepolje, Nova Varoš) i šest opština u Crnoj Gori (Pljevlja, Bijelo Polje, Berane, Andrijevica, Plav, Rožaje). Administrativno od gradova u Srbiji, Novi Pazar i Tutin su dio Raškog okruga, dok opštine Sjenica, Prijepolje, Nova Varoš i Priboj pripadaju Zlatiborskom okrugu.