Srbija je u posljednjih dvanaest mjeseci ili možda u posljednjih dvanaest godina gotovo ozakonila obavezu da se EU (a ne rijetko i SAD) prilagođava njenoj politici, a ne da se ona prilagođava EU i SAD. Možda Banjska može da bude prekretnica.
Piše: Veton Suroi | Koha.net
Kada ovaj tekst bude objavljen, u Srbiji će biti dan žalosti zbog “tragedije u Banjskoj”. Ovako se obrazlaže prihvatljivost akcije paravojne jedinice u Banjskoj koju su SAD, EU i Velika Britanija okarakterisan kao teroristički čin, biće definisana. Ova akcija u kojoj je ubijen kosovski policajac i u kojoj su četiri napadača izgubila život, nazvaće se tragedijom, kao što je odron koji je odneo nekoliko kuća, nesreća autobusa na autoputu, ili zemljotres srednjeg intenziteta, koji uzrokuje uništavanje kuća i gubitak života, može se nazvati tragedijom.
Izbor riječi “tragedija” govori o odmjerenoj i odlučnoj akciji u preciznom političkom diskursu. Napad paravojne grupe bio je “tragičan” zbog posljedica, gubitka ljudskih života, ali možda i neuspjeha da se postići cilj. U izjavi predsjednika Srbije i njegovog ministra spoljnih poslova, akcija paravojne grupe bila je legitimna jer se protivi “Kurti teroru” i umjesto da bude ugašena akcijom kosovske policije, trebalo je da dođe do prekida vatre. i uspostavljanje pregovora.
U takvom tumačenju ispostaviće se da su M. Radoičić i ostalih tridesetak pripadnika ove jedinice bili neka vrsta emisara koji bi uz legitimnu upotrebu oružja kreirali novi pregovarački proces.
I, sa takvim tumačenjem, vlasti u Beogradu se, ne bez prava, na osnovu dosadašnjeg iskustva, nadaju da će njegov diskurs pobijediti, da će Zapad zadržati 24-časovno nezadovoljstvo ovom akcijom i preći na “obične poslove“.
Legitimizacija upotrebe sile na Kosovu od strane Vlade Srbije predstavlja novu eskalaciju na dugom putu desetogodišnjeg procesa zvanog “normalizacija“ (koji je pod ovim nazivom nosio unutrašnje protivrečnosti). Međutim, ova akcija Srbije je sasvim logična i razumljiva iz sopstvene racionalnosti. Srbija je u proteklih dvanaest mjeseci zabilježila tri važne pobjede za sopstvenu logiku.
Prvi je bio kada su Njemačka i Francuska, preko autoriteta svojih lidera, ponudile Kosovu i Srbiji osnovni sporazum po principu “uzmi ili ostavi”. Srbija nije uspjela ni da uradi, ni da to napusti, ni da uzme, već da to razmotri kao dalji radni dokument.
Drugi je da kada je Kosovu ponuđeno da potpiše ono što se zove Sporazum, Srbija je to odbila i proglasila to pobjedom EU; do danas EU smatra da postoji sporazum, iako ga Kosovo prihvata, ali ne i Srbija.
Treća je bila kada je uspješno odbila uskladiti svoju vanjsku politiku sa politikom EU sankcionisanja Rusije zbog njene agresije na Ukrajinu.
Srbija je u posljednjih dvanaest meseci skoro ozakonila obavezu da se EU (i dobrim delom SAD) prilagođava svojoj politici, a ne da se prilagođava EU i SAD.
I, možda se to ne dešava samo u posljednjih dvanaest mjeseci.
EU je od 2011. godine preuzela obavezu da olakša proces “normalizacije“ odnosa između Kosova i Srbije. Tokom dvanaest godina bavila se svime, od fusnota kružnog toka u Mitrovici, od registarskih tablica do utvrđivanja nacionalnosti veća apelacionih sudija, ali nije uspjela da utvrdi osnovni akt, ravnopravnost strana, tretmana Kosova i Srbije kao dvije ravnopravne strane koje žele da regulišu međusobne odnose.
Srbija je u ovom periodu uspjela (uz veliku pomoć Vlade Kosova) da u jednom evropskom procesu opravda ideju suštinski suprotnu evropskim vrijednostima, onu o razmjeni stanovništva i teritorija. Vlasti u Srbiji i na Kosovu su tokom nekoliko mjeseci, uz pomoć gospođe Mogerini i Trampove administracije, sele da crtaju nove mape Srbije i Kosova (te teritorije čiji je status morao da bude riješen i nakon nove karte).
A Srbija je sve to postigla početnom pobjedom nakon objavljivanja mišljenja Međunarodnog suda pravde, koje je zatražila i koji je utvrdio da proglašenje nezavisnosti Kosova nije u suprotnosti sa međunarodnim pravom.
Čini se, dakle, da je Srbija u posljednjih dvanaest godina gotovo opravdala obavezu da se EU (i dobrim dijelom i SAD) prilagođava njenoj politici, a ne da se ona prilagođava EU i SAD.
Predsjednik Vučić je objasnio logiku ovog političkog koncepta prošle nedjelje na Generalnoj skupštini UN, kada je objasnio da su njegovu zemlju 1999. godine nepravedno napale zemlje NATO-a i da joj je teritorijalni suverenitet uskraćen 1999. godine.
Srbija živi u paralelnom životu u kome nije bilo genocida u Srebrenici, deportacije milion građana Kosova, rata protiv prava na slobodu Hrvatske, vladavine Miloševića, kraljevine organizovanog kriminala… U ovoj paraleli u svijetu je legalizovano sve, od prava da se EU prilagodi politici Srbije do upotrebe paravojnih jedinica kao budućih pregovaračkih grupa.
Za ovo vjerovatno najmanje treba zamjeriti Srbiji, ona je politiku razvila do granica otpora zapadnih zemalja. Taj otpor je u posljednjih dvanaest godina bio toliko nedjelotvoran da je već proizveo Banjsku.
Ovo je možda trenutak kada treba razjasniti dileme Zapada. Dosadašnja politika prilagođavanja politici Srbije i njenog paralelnog svijeta završena je u nedjelju u porti manastira Banjska uz minimalne žrtve u odnosu na potencijal. Ali, buduća Banjska je pripremljena u glavama ljudi ovog paralelnog svijeta, i to ne samo na Kosovu, već i u BiH i Crnoj Gori.
Alternativa je konceptualno jednostavna, a opet nedokazana: da se šest zemalja Zapadnog Balkana prilagode politici bezbjednosti i saradnje u kontekstu NATO-EU. Ko te ne voli, ne voli te.
Izvor: Koha.net