Gradska bošnjačka nošnja u vrijeme osmanske uprave u našim krajevima bila je pod izravnim utjecajem turske nošnje (Istanbul je bio modno središte). To se ogleda u materijalu za izradu nošnje, krojevima i načinu ukrašavanja. Skupocjene tkanine uvozile su se iz Istanbula, Venecije i drugih krajeva.
Muška nošnja sastojala se od gaća, košulje, čakšira, pojasa, obuće, kape i više dijelova gornje odjeće. Gaće, duge i sa širokim turom, izrađivane su od debljeg i tanjeg domaćeg platna (bez). Košulje su bile široke, duge do bedara, s dugim i veoma širokim rukavima. Rublje imućnijih za svečanije prilike izrađivalo se od tankog pamučnog platna, protkanog svilom (vez “svilenik“). Čakšire su bile sa širokim dugim turom i nogavicama različite dužine i širine, ovisno o mjesnim običajima. Za izradu čakšira koristila se najviše čoha fine kakvoće, uglavnom crna.
Imućni su nosili čohu crvene ili zelene boje. Čakšire su se ukrašavale (na nogavicama, oko džepova i po šavovima) našivenim gajtanima (uzana upletena traka) i svilenim vezom uz gajtane, kod prosječno imućnih građana, a kod imućnijih zlatovezom. Oko struka opasavali su se dugim i širokim vunenim jednobojnim pojasevima (bijeli, crveni i zeleni), a imućni su nosili šarene vunene (adžem-pas) i svilene (trabolos) pojaseve. Preko pojasa nošen je i široki kožni pojas, bensilah, s više pregrada za nošenje oružja i raznih sitnica.
Na gornjem dijelu tijela nošeno je više haljetaka. Bez rukava je bio (od čohe, ukrašen kao i čakšire) džemadan – dug do struka, s prednjim dijelovima koji se preklapaju, kao i fermen, sprijeda otvoren. Imućni su ponekad na fermenu nosili još i toke, ukrasne pločice od srebra s loptastim dugmadima. Gornji haljeci, dugi do struka, s rukavima, bili su anterija (od pamučnog, uglavnom prugastog materijala, s prednjim dijelovima koji se preklapaju), čevken (s rasječenim rukavima koji vise, od čohe, somota, nekad i brokata) i gunj (od čohe). Dugi haljeci bile su razne dolame i džubeta, a za zimu ćurak, podstavljen krznom.
Na nogama su nošene bijele vunene ili pamučne čarape, a preko njih mestve, mehke, sobne, poluduboke cipele, preko kojih su se za ulicu obuvale firale. To je vrsta otvorene cipele sa šiljatim vrhom. Oko kuće nosile su se nanule, vrsta drvenih natikača. Za putovanja nošene su čizme s niskim sarama, kao i kundure, vrsta grubljih cipela. Na glavi su nošene razne vrste kapa.
Pretežno se nosio ćulah (u obliku kalote od uvaljane vune) i fes od filca, s kićankom od svile. Oko kapa obmotavao se široki vuneni ili svileni šal u obliku čalme.
Ženska nošnja sastojala se od gaća, košulje, ječerme, fermena, čevkena, anterije, pojasa, dimija, bluze, obuće, oglavlja i nakita. Gaće, duge i dosta široke, izrađivale su se od tankog pamučnog platna. Košulja je bila duga do članaka, s dugim širokim rukavima, od tankog pamučnog platna, obično s utkanim svilenim prugama. Kod imućnijih prednji donji dijelovi košulje bili su ukrašeni zlatovezom. Na gornji dio tijela oblačili su se ječerma i fermen, kratki prslučići bez rukava, raskošno ukrašeni zlatovezom.
Preko njih oblačila se anterija, vrsta duge otvorene haljine. Anterije su bile od raznih materijala, zavisno od imovnog stanja. Imućne žene imale su raskošne anterije od zlatotkanog brokata, raznih vrsta svile i somota, s veoma kićenim zlatovezom. Preko anterije stavljao se pojas s ukrasnim kopčama (pafte). Nakon dugih košulja i anterija, u običaj ulaze dimije (krajem 18. st. ), duge i veoma široke, od raznih materijala: od pamučnih do najskupocjenijih, svilenih. Uz dimije su se nosile kraće košulje, ječerme, fermeni, pa i čevkeni, raznovrsno ukrašeni zlatovezom. Krajem 19 st. uz dimije se nose i bluze od iste tkanine. To je “kat haljina“.
Na glavi su nošene razne vrste kapica s nakitom i razne vrste tankih mahrama. Obuća je bila slična muškoj (mestve, firale, čizme za put, nalune), a uz to i nekoliko vrsta raskošno ukrašenih papuča. Za izlazak na ulicu nosili su se feredža i zar.
Feredža je vrsta dugog kaputa tamne boje, s tri bijela pokrivala za glavu, a zar je haljetak sastavljen od suknje i ogrtača za glavu i ramena, s crnim velom na licu (vala ili peča). Nošen je sve do 1950, kada ga je komunistička vlast zabranila. Za izlazak na ulicu u Novom Pazaru korišten je još i gornji, zvonasto krojen haljetak od crnog satena (terluk).
Izvor: Stav.ba